Na co dzień dbamy o szeroko pojęte bezpieczeństwo. Chronimy siebie, swoich najbliższym – nie chcemy przecież, aby stało się coś złego. Postępująca na każdym kroku cyfryzacja niesie ze sobą nowego typu zagrożenia, powiązane z rozwojem technologicznym. Jednym z nich jest kradzież tożsamości mająca na celu wyłudzenie naszych ciężko zarobionych środków finansowych. Już niedługo próba takiego oszustwa zostanie znacznie utrudniona.
Coraz bardziej rośnie liczba incydentów bezpieczeństwa danych. Częstym zjawiskiem pośród nich jest wspomniana kradzież tożsamości. Co kryje się pod tymi słowami? To nic innego jak celowe użycie danych osobowych innej osoby w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Co ważne nie jest to „usunięcie” lub „wymazanie” owych danych – tylko podszycie się pod ofiarę. Możemy mówić więc tu także o fałszerstwie lub defraudacji tożsamości. Kiedy może dojść do takiej sytuacji? Np. w przypadku wykorzystania naszego numeru PESEL i pozostałych danych do zaciągnięcia zobowiązań finansowych w postaci kredytu, czy też pożyczki lub innych usług. To właśnie numer PESEL jako indywidualny i niepowtarzalny identyfikator jest używany do weryfikacji w wielu instytucjach. Biorąc pod uwagę gdzie i w jakich okolicznościach podajemy nasz PESEL szybko dojdziemy do wniosku, że liczba takich miejsc jest duża i łatwo może zostać chociażby podsłuchany. Nie możemy także zapomnieć o informacjach z mediów o wyciekach baz danych, które także często zawierają mocno wrażliwe dane na nasz temat. Przestępcy wykorzystują również różnego typu metody pozyskania takich danych od nas samych. Jedną z nich jest pishing, który polega na podszyciu się pod instytucję lub inną osobę w celu wyłudzenia informacji. Następnie owe informacje mogą zostać wykorzystane aby podszyć się pod nas. Konsekwencje takich działań mogą być poważne – np. ofiara przez lata musi spłacać zaciągnięte w ten sposób zobowiązanie finansowe.
Rozwiązanie systemowe
Dlatego też Minister Cyfryzacji oraz Słały Komitet Rady Ministrów przygotował projekt nowelizacji ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapobieganiem kradzieży tożsamości (sam projekt powstał pod koniec 2022 roku), dzięki której znacząco poprawi się bezpieczeństwo obywateli właśnie w zakresie kradzieży tożsamości i związanych z tym skutków. W jaki sposób? Będziemy mogli zastrzec swój numer PESEL, poprzez wpisanie go do specjalnego rejestru. Dzięki temu instytucje finansowe (i nie tylko one) przed przystąpieniem do jakichkolwiek czynności będą zmuszone do sprawdzenia, czy nasz PESEL nie znajduje się we wspomnianym rejestrze. W przypadku odpowiedzi twierdzącej nie będzie można z niego skorzystać. Co więcej nowelizacja ma przyczynić się także do znacznego zmniejszenia liczby oszustw „na wnuczka” i na policjanta”. Przepisy mają objąć również wypłaty gotówkowe w bankach i wprowadzają dodatkowy kanał zastrzeżenia jakim będą placówki pocztowe. Planowo rejestr ma powstać na początku września tego roku i z niecierpliwością czekamy na kolejne informacje i potwierdzenie tego terminu.
Jak będzie można zastrzec numer PESEL?
Oprócz wspomnianych placówek pocztowych będą to urzędy, w których zgłaszamy np. utratę dowodu osobistego.
Przede wszystkim ma być to jednak usługa cyfrowa – tak abyśmy nie musieli udawać się do wyżej wymienionych instytucji. Umożliwi to mObywatel zarówno z poziomu aplikacji w smartfonie jak i w wersji przeglądarki. Zyska on więc nową funkcję i trzeba przyznać, że sam program jest mocno rozwijany w ostatnim czasie i cały czas pojawiają się nowe pomysły na rozszerzenie jego funkcjonalności. Uwierzytelniając się z poziomu mObywatela lub poprzez profil zaufany, e-podpis kwalifikowany, czy też przez bankowość internetową – każdy z nas będzie mógł zastrzec swój numer PESEL. Cofanie zastrzeżenia także ma być ułatwione dla zainteresowanych, ponieważ będzie można to zrobić również za pomocą aplikacji mObywatel. Wstępnie planowane jest aby datą cofnięcia zastrzeżenia był następny dzień po dokonaniu tej czynności – musimy dać czas na przetworzenie i pojawienie się tej informacji w przygotowywanym rejestrze. Nie wyklucza się jednak zmian w procedurze. Co więcej rozważana jest możliwość cofania zastrzeżenia w samej placówce za pomocą aplikacji, po czym zastrzeżenie numeru PESEL po ukończeniu wszystkich formalności. Inną opcją może być cofnięcie zastrzeżenia na określony czas np. kilku godzin, po którym jest on zastrzegany automatycznie. Czas pokaże, które rozwiązania pogodzą oczekiwania obywateli i możliwości techniczne oraz proceduralne firm i instytucji.
Kogo będzie dotyczył obowiązek sprawdzenia?
Połączenie z rejestrem i weryfikacja czy PESEL nie został zastrzeżony na chwilę obecną planowany jest wobec banków i instytucji finansowych. Ma to uchronić nas przed wzięciem na nas umowy na prowadzenie rachunku, pożyczki, kredytu, leasingu, karty kredytowej, itp. Również notariusze będą zobligowani do sprawdzenia zastrzeżenia w przypadku zbywania albo obciążenia nieruchomości.
Gdzie tu miejsce dla operatorów telekomunikacyjnych? Początkowo planowano obowiązek wprowadzić także w przypadku zawierania umów telekomunikacyjnych – w tej wersji nie jest to jednak obligatoryjne. Co nie oznacza, że przepisy się nie zmienią. Również sami operatorzy mogą stwierdzić, że będą korzystali z rejestru. Będzie to istotne nie tylko dla podpisania samej umowy, ale np. także w przypadku próby wyrobienia duplikatu karty SIM. Jednym z oszustw stosowanych przez przestępców jest także SIM Swapping. Dostęp do naszego numeru telefonu może być niezwykle pomocny przy przechodzeniu dwuetapowej weryfikacji do różnego rodzaju kont (w tym bankowych).
Dotychczas Polacy mogli wykupić usługę, która pozwalała na monitorowanie, czy ktoś nie próbuje wziąć pożyczki lub kredytu na jego nazwisko. Tu leży słowo klucz wykupić. Propozycja rejestru numeru PESEL ma być darmowa i obsługiwana przez rząd.
Co zatem da możliwość korzystania z takiej bazy? Dzięki niej będziemy mogli:
- Ograniczyć negatywne skutki kradzieży tożsamości
- Poczuć się bezpieczniej dzięki zwiększeniu ochrony przed nieuprawnionym zaciągnięciem zobowiązań finansowych
- Utrudnić nieuprawnione wyrobienie duplikatu karty SIM
- Zmniejszyć straty finansowe obywateli i samego sektora finansowego z tytułu wyłudzeń na skradzione dane osobowe
Bezpieczeństwo naszych danych to temat niezwykle ważny i zawsze aktualny. Przestępcy i oszuści zawsze będą szukali okazji na to, aby wykorzystać naszą nieuwagę. Dlatego dobrym kierunkiem są rozwiązania systemowe takie jak ustawy i rozporządzenia. Sprawiają one, że nie jesteśmy pozostawieni z problemem sami sobie. Nie oznacza to, że możemy osłabić naszą czujność. Proponowany rejestr ma być narzędziem mającym na celu wspomóc nas w walce z oszustwami internetowymi. Nic jednak nie zastąpi naszego zdrowego rozsądku i warto o tym pamiętać.
